فرش دستباف و انواع آن

%name فرش دستباف و انواع آن

انواع فرش دستباف

دوستی با انواع فرش دستباف

فرش دستبافت ایرانی از دیرباز جایگاه ویژه در اقصی نقاط دنیا داشته و به نوعی نماد هنر کشور ایران میباشد. علاقه مندان سراسر دنیا اذعان دارند که برترین قالی های دستبافت جهان متعلق به ایران میباشد.

بشر از زمانی كه خود را شناخت و ضرورت وجود ملزومات زندگي را حس کرد، به فكر داشتن منسوجی بود تا او را در مساوی سرما و سختی زمين محافظت نمايد. پشم و موی حيوانات اولين يافته‌های بشر برای برآوردن اين نياز بود و متعاقباً پوست اين حيوانات اولين زيرانداز يا به جمله ديگر، فرش آنها بود.

به دنبال تحول ، بشر آموخت كه می تواند با در هم نمودن و فشردن الياف پشم، زيراندازی ضخيم‌تر و گرم‌تر به نام نمد تهيه نمايد و با فراگيری فنون ريسندگی ، نخ‌های پشمی را توليد نمود و برای اولين بار با ادغام گرایش نخ‌های افقی و عمودی نخ‌های پشم، گليم را ابداع كرد و اين سرآغازی بود براي ابداع فرش گره‌دار يا پرزدار كه هنر و فنی پيشرفته‌تر بود.

در سال ۱۳۲۸ شمسی اولین فرش‌های گره‌دار به عنوان پوشش اسب و یا در چادر صحرانشینان مورد استفاده قرار گرفته میباشد و سپس در تولید این محصول پیشرفت‌های زیادی حاصل شده پژوهشگران عقیده دارند که ابتدا شکوفایی هنر فرشبافی در ایران به قرن ۱۶ و ۱۷ میلادی بر می‌گردد.

%name فرش دستباف و انواع آن

انواع فرش دستباف 

فرش ایرانی از دیرباز معروف و مورد استفاده بوده، سند آن نیز گزنفون زمان‌نگار یونانی در کتاب سیرت کوروش، در بین سال‌های ۴۳۰ تا ۳۴۵ پیش از میلاد می‌نویسد: «ایرانیان برای این‌که بسترشان نرم باشد قالیچه زیر بستر خود می‌گسترند.»

تنوع در روش تولید، اندازه، جنس، رنگ و اختلاف‌های ظاهری و ساختاری همگی سبب شده میباشد که فرش دست‌باف ایران دارای انواع مختلفی باشد که هر یک نام مشخصی دارد.

%name فرش دستباف و انواع آن

انواع فرش دستباف ایرانی

انواع فرش دستبافت از نظر اندازه

متداول ترین اندازه های فرش دستبافت ایرانی 6متر، 9متر، 12 متر و 24 متر میباشد که با توجه به فضای محیط انتخاب می شود.

• قالی: به فرشهایی که در اندازه های ۳×۲ متر،۵/۳×۵/۲ متر،۴×۳ متر،۴×۶ متر باشد، گفته می شود.

• قالیچه: به فرشهایی گفته می شود که مساحت آن از ۴ متر مربع کمتر باشد. اندازه قالیچه های متعارف حاوی ۲۰/۲×۴۰/۱ و ۵/۲×۵/۱ متر می باشد.

• کلّگی: به فرش هایی می گویند که از نظر عرض از قالی کم عرض تر و از نظر درازا از ۴ متر کمتر باشد که در اندازه های ۳×۵/۱ متر،۳×۷/۱ متر و ۷/۳×۲ متر بافته می شود.

• کناره: فرشی میباشد که برای راهروها و راه پله ها استفاده می شود و پهنای آن از ۷۰/۱ تا ۵/۰ متر و طول آنها از ۱۰-۳ متر گوناگون میباشد و در بعضی از موارد استثنائی نیز تا ۱۵ متر و بیشتر بافته شده میباشد.

پیشنهادی:  نمد مالی صنایع دستی چهارمحال و بختیاری

• ذرع و نیم و ذرع چارک: به فرشهایی که ابعاد آن ۵/۱×۰۴/۱ و ۶۰/۱×۱۰/۱ متر باشد ذرع و نیم گفته می شود. همچنین به فرشهایی که ۳۰/۱×۸۰/۰ متر باشد ذرع و چارک گفته می شود.

• پشتی: به قالیچه هایی که مساحت آنها کمتر از یک متر مربع باشد. متداولترین اندازه پشتی ۹۰×۶۰ سانتی متر می باشد.

• پادری: به قالیچه های کوچکی که اندازه پاگرد در بافته می شود پادری می گویند.

%name فرش دستباف و انواع آن

فرش های دستباف به سه نوع شهری ، روستایی و عشایری تقسیم می شوند

انواع فرش دستبافت از نظر سبک محلی

• فرش شهری: یعنی فرشی که در شهرها بافته می‌شود. فرش شهری‌باف که به وسیله‌ی بافنده‌ی شهرنشین بافته می‌شود، قشنگ میباشد و رج‌شمار آن بالاست و دارای نقشه و طرح ویژه‌ای میباشد.

• فرش روستایی: فرشی میباشد که به صورت آسان و آغازین در روستاها می‌بافند. فرش روستایی اکثراً بدون نقشه (ذهنی باف) بافته می‌شود.

• فرش عشایری: فرش عشایری و ایلی مثل فرش روستایی، آسان و آغازین میباشد با نقوش برخاسته از محیط و زندگی ایل نشینان. فرش ایلی در اندازه‌های کوچک به صورت زمخت و درشت‌باف عرضه می‌شود. کناره‌ی فرش ایلی، بافتی پیچیده دارد که اغلب در دوری‌های معین منگوله‌های کوتاه پشمی به آن وصل می‌کنند.

%name فرش دستباف و انواع آن

انواع قالی دستباف

انواع فرش دستبافت از نظر شیوه‌ی بافت

انواع فرش دستباف از نظر شیوه‌ی بافت و طرز قرار گرفتن تار و پود، به سه نوع تقسیم می شود :

• فرش پایان لول: یعنی فرشی که قوس گره در پشت فرش، ۹۰ درجه میباشد و شیارهای پشت فرش عمیق میباشد. همچنین تارها با یکدیگر دوری ندارند و بافت آن استوار میباشد.

• فرش لول: در این نوع فرش، تارها به اندازه‌ی یک قطر نخ با یکدیگر دوری دارند. بافت تخت یک پوده میباشد و به شیوه‌ی حصیری بافته می‌شود یعنی در هر رج، چله زیر و رو می‌شود و تارها، یکی در میان از پشت قالی دیده می‌شوند.

• فرش نیم لول: در این نوع فرش، قوس گره در پشت فرش، ۴۵ درجه میباشد.

%name فرش دستباف و انواع آن

فرش دستبافت شهرهای اصفهان، کرمان و تبریز در بین سایر شهر ها همیشه زبان زد بوده میباشد

انواع فرش دستبافت ایرانی از نظر طرح

فرش دستبافت شهر های اصفهان، کرمان و تبریز در بین سایر شهر ها همیشه زبان زد بوده میباشد که عبارتند از:

• فرش دستباف کاشان : از قالی های پرطرفدار در بین ایرانیان قالی دستباف کاشان می باشد این قالی در سطح ایران و جهان شناخته شده میباشد و در طرح‌ها و رنگ‌های گوناگون به فروش می‌رسد. زیبایی بسیار کیفیت بی‌نظیر فرش دستبافت کاشان سبب شده میباشد خرید و فروش توسط مشتریان رونق داشته باشد.

• فرش دستباف تبریز : یکی دیگر از شهرهای مشهور ایران که در تولید قالی دستباف زبان زد خاص و عمومی هستند و طرفداران بی شماری دارد شهر زیبای تبریز می باشد. بافندگاه هنرمند این شهر قالی هایی در طرح ها و رنگ هایی خاص می بافند. ظرافتی که در این نوع فرش وجود دارد در کمترین فرش دستبافتی دیده می شود و از گذشته دور تاکنون شهر تبریر مهد تولید و توزیع انواع فرش دستبافت در طرح‌ها و مدل‌های گوناگون بوده میباشد.

پیشنهادی:  بیت باکس چیست؟ تاریخچه و آموزش بیت باکس

• فرش دستباف اصفهان : هنرمندان و بافنده های زیادی در این شهر وجود دارد که به بافندگی فرش می پردازند و فرش هایی با طرح‌ریزی قشنگ و زیبا تولید می کنند.

• فرش دستباف قم : شهر قم نیز در زمینه هنر بافندگی قالی، حرفی برای گفتن دارد. فرش های دستباف قم دارای رنگ بندی خاص با طرح های گوناگون می باشد.

• فرش دستباف نایین : یکی دیگر از شهر هایی که در زمینه بافندگی فرش دستبافت مهارت دارند شهر نایین می باشد. هنر بافندگی فرش در این شهر نیز مشابه شهر اصفهان و تبریز پیشه ای و خاص انجام می شود.

%name فرش دستباف و انواع آن

به فرشهایی که پرز و چله آن از ابریشم باشد، پایان ابریشم می گویند

انواع فرش دستبافت ایرانی از نظر جنس

از لحاظ مواد مصرف شده می توان قالی دستباف را در ۵ گروه دسته بندی کرد:

• پشمی: به فرشی که تار و پود آن از جنس پنبه و پرز آن پشمی باشد می گویند. لازم به ذکر میباشد که در میان ایلات و عشایر به جای نخ پنبه از پشم استفاده می شود.

• پایان ابریشم: به فرشهایی که پرز و چله آن از ابریشم باشد، پایان ابریشم می گویند.

• گل ابریشم: در این گونه فرشها در بازي کردن نقش ها و دور حاشیه ها به جای پرز پشمی از ابریشمی استفاده می شود و معمولاً چله اینگونه فرشها از ابریشم میباشد.

• کف ابریشم: در زمینه اینگونه فرشها به جای پرز پشمی از پرز ابریشمی استفاده می شود.

• سوف: نوعی قالی میباشد که زمینه آن از پود قطور و نازک تشکیل شده و بازي کردن نقش گل و بوته ها پرز دار می باشد.

%name فرش دستباف و انواع آن

انواع طرح های فرش دستبافت

انواع فرش دستبافت ایرانی از نظر طرح‌

• طرح‌های آثار باستانی و ابنیه اسلامی : این گروه حاوی پایان طرح‌هایی میباشد که از نقوش و اشکال تزیینی بناها، عمارات و کاشیکاری‌های آن‌ها گرفته شده میباشد.

• طرح‌های شاه‌عباسی : اساس تمامی طرح‌های شاه عباسی بر مبنای کاربرد گل معروف شاه عباسی در این طرح میباشد. گل‌های شاه عباسی به همراه بندهای ختایی و گاه تلفیقی با اسلیمی‌ها، انواع مختلفی از نقوش فرش را ایجاد می‌کنند.

• طرح‌های اسلیمی : شکل اصلی این طرح‌ها بر پایه گردش منظم و نقوش اسلیمی میباشد. طرح‌های اسلیمی دارای انواع و اشکال مختلفی میباشد که خود مورد طبقه بندی قرار می‌گیرد.

• طرح‌های قابی : فرش با اشکال هندسی، مربع و لوزی، شبکه بندی می‌شود و در داخل هر یک از این منزل‌ها بازي کردن نقش مایه‌هایی از قبیل گلدان گل، بته، شاخهٔ گل، درختانی مشابه سرو و بید، پرندگان و … ترسیم می شود.

پیشنهادی:  آشنایی با فرش بهارستان

• طرح‌های اقتباسی : اغلب طرح‌های این گروه شباهت زیادی به طرح‌های فرش مناطق مرزی ایران و کشورهای همسایه دارد، ایرانیان با استفاده از هوش و ذکاوت خود تغییراتی در آن به وجود آورده‌اند. به همین دلیل به طرح‌های اقتباسی معروف‌اند.

• طرح‌های افشان : اشکال و اجزا تشکیل دهنده بیشتر طرح‌ها به صورت پیوسته و بدون انقطاع ترسیم می‌شود در حالی که در طرح افشان اجزاء تشکیل دهنده طرح به صورت پراکنده و سوا از هم ولی با دوری منظم از یکدیگر طرح‌ریزی می‌گردند. در این طرح همهٔ بند و گل و برگ‌ها در جمله فرش به صورت افشان و پراکنده بوده و هیچ‌کدام از گل و برگ‌ها دارای قرینه نمی‌باشند.

• طرح‌های بته‌ای : از طرح‌های معروف و پیروز در طرح قالی، که علاوه بر ایران در هندوستان نیز رواج دارد. اندازهٔ بته‌ها گوناگون میباشد. گاه آنچنان بزرگ میباشد که چند بته برای کل فرش کافی میباشد ولی در بیشتر موارد بته‌ها با اندازه‌های کوچک در صف‌های موازی در جمله فرش یا در حاشیهٔ قالی دیده می‌شوند.

• طرح‌های ایلی و عشایری : این طرح‌ها عموماً توسط عشایر ایران بافته می‌شوند و اغلب نگاره‌ها و تزیینات طرح برگرفته از ذهن قالیبافان میباشد.

%name فرش دستباف و انواع آن

انواع فرش دستباف از نظر طرح

• طرح‌های تلفیقی : این طرح‌ها به مرور دوران و با ادغام شدن طرح‌های مختلف به وجود آمده اند . برخی از طرح‌های تلفیقی به سمت تلفیق زیبا و درست نقوش مختلف از جذابیت بالایی برخوردارند.

• طرح‌های واگیره‌ای : هنگامی که جزء کوچکی از طرح در جمله فرش در جهات طولی و عرضی دوباره‌کاری شده و به وسیلهٔ گیره به یکدیگر متصل شوند، به طرح بندی نامیده می‌گردد.

• طرح‌های ترکمن : طرح‌های ترکمن در گروه نقوش هندسی قرار دارند و به صورت ذهنی بافته می‌شوند.

• طرح درختی : اشکال درختان و شاخ و برگ و بوته‌ها، عناصر اصلی این طرح هستند.

• طرح‌های شکارگاهی : طرحهای آن نمایش صحنه‌های شکار و شکارگاه میباشد.

• طرح‌های گل فرنگ : کلیه طرح‌های این گروه بر مبنای گل‌های رنگارنگ چند پر، گلدان‌های فرنگی و گل‌های طبیعی به ویژه گل رز با رنگ‌های زیاد روشن نظیر زرد، آبی و سرخ می‌باشد.

• طرح‌های گلدانی : شکل گلدانی همراه با شاخه‌های گل، عنصر اصلی و غالب طرح میباشد. اندازه‌های بزرگ و کوچک با صف‌هایی موازی تمامی فرش را پوشش می‌دهد.

• طرح ماهی درهم : طرحی اصیل و زیبا میباشد. درون مایه تشکیل دهندهٔ آن بازي کردن نقش ماهی را به یاد می‌آورد.

• طرح‌های محرابی : طرح اصلی در این گروه بر مبنای محراب میباشد. مکانی که در مساجد، مکان نمازگزاردن امام جماعت میباشد.

• طرح‌های هندسی : کلیه بازي کردن نقش ها از اشکال هندسی میباشد و با استفاده از خط‌های زاویه دار ساخته می‌شوند.

فرش‌ها انواع و اقسام مخصوص خود را دارند که با توجه به کاربردی که برای ما دارند یا مدنظرمان میباشد باید آن‌ها را بشناسیم. با شناخت هرچه بهتر جنس و انواع فرش‌ها  می‌توانیم به بهترین انتخاب برسیم.

 

منبع: بیتوته

مطلب پیشنهادی

راهنمای خرید فرش دستباف ایرانی

هنگام خريد فرش دستباف، يك كارشناس فرش باشيد فرش دستباف يكى از عمده ترين صنايع …